ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗΣ ΓΙΑ ΤΟ "ΠΕΡΣΑ" ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΝΟΗ.

 ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗΣ

για το "ΠΕΡΣΑ"

από τις εκδόσεις ΠΝΟΗ.

Γιατί η Πέρσα;

Όταν ήμουν μικρός υπήρχε στην οικογένεια μια θεία, που πάντα όταν μίλαγαν γι’ αυτήν οι μεγάλοι  στα εορταστικά τραπέζια, χαμήλωναν τον τόνο της φωνής τους και βάζαν το χέρι στο στόμα, να μην ακούσουμε τα παιδιά. Η θεία Πέρσα.

Με την οικογένεια δεν είχε σχέσεις παρά μόνο με μια από τις αδερφές της και μια εξαδέλφη της, την αγαπημένη μου θεία.

Τη συνάντησα μια φορά στη ζωή μου, γύρω στα 8 και θυμάμαι αμυδρά την εικόνα της, αλλά θυμάμαι τη σιλουέτα, την κορμοστασιά και τη σιγουριά της ομορφιάς της. Πρέπει να ήταν γύρω στα 60, ντυμένη με μαύρο παντελόνι και μαύρο ζιβάγκο και με είχε εντυπωσιάσει. Όταν μεγάλωσα έμαθα πως η Πέρσα ήταν μαιτρέσα, ερωμένη σπουδαίων αντρών και έτσι έζησε την, κατά την οικογένεια, «ανήθικη» ζωή της. Όταν πέθανε σε μεγάλη ηλικία, δεν άφησε στο σόι τίποτα, πράγμα που τους θύμωσε ακόμη περισσότερο. Άφησε όλη την περιουσία της στον κατά πολύ νεότερο εραστή της που έμεινε μαζί της σχεδόν είκοσι χρόνια. Αυτή η Πέρσα λοιπόν ήταν η αφορμή. Όπως και η εποχή που έζησε.

Κάνοντας τον σκελετό, με τους ήρωες του βιβλίου συνειδητοποίησα πως δεν ήθελα να γράψω για την συγκεκριμένη γυναίκα. Ήθελα να γράψω όμως για μια γυναίκα που δεν ανήκει πουθενά. Που είναι στη μέση, ανάμεσα σε δύο πλευρές. Να γράψω για έναν άνθρωπο που προσπαθεί να βρει τον δρόμο του και που τυχαίνει να «συναντηθεί» με ιστορικά γεγονότα αλλά και πρόσωπα που καθόρισαν τη ζωή και την Ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Η ηρωίδα του βιβλίου δεν έχει τίποτα ηρωικό. Μάλλον το αντίθετο. Έχει όμως πολλά στοιχεία που την έκαναν ενδιαφέρουσα. Με εκνεύρισε πολλές φορές καθώς «ζωντάνευε» μέσα από τις λέξεις. Από την αρχή μέχρι το τέλος της γραφής. Δεν θέλησα να την αλλάξω, να την κάνω «ηρωική».  Θεωρούσα πως αν δεν την συμπαθούσα και τόσο θα την έβλεπα πιο αντικειμενικά και ψύχραιμα και θα γινόταν πιο ουσιαστική και ρεαλιστική.

Υπήρχε και κάτι άλλο όμως πέρα από την δική μου επιθυμία. Η Πέρσα, η αντιηρωίδα μου, αυτονομήθηκε πολύ γρήγορα. Άρχισε εκείνη να με οδηγεί πολλές φορές σε σκηνές, σε δράση, σε ήρωες που δεν είχα σκεφτεί εξ αρχής.

Προσωπικά πιστεύω πως όσο οι ήρωες σχηματίζονται και από θολές σκεπτομορφές γίνονται κανονικοί χαρακτήρες με τα δικά τους θέλω, οφείλεις να τους ακούς. Γιατί επισκέπτης είσαι στον δικό τους κόσμο, που ναι μεν μπορεί να τον έχεις φανταστεί εσύ, αλλά όσο μπαίνεις μέσα σε αυτόν γίνεσαι κατά κάποιο τρόπο φιλοξενούμενός τους και όχι το αντίθετο. Η πεισματάρα Πέρσα με έβαλε να γράψω δυο κεφάλαια  συν έναν ήρωα που ποτέ δεν είχα καν σκεφτεί, γιατί απλά το χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί σαν χαρακτήρας.

Με το ίδιο πείσμα ακριβώς, όταν  κατά την αρχική μου ιδέα, ήθελα να τη στείλω στην άλλη άκρη της ηπείρου, στήλωσε τα πόδια της και το μόνο που μου φώναζε μέσα στο κεφάλι μου ήταν «Θέλω να γυρίσω σπίτι». Δεν την άκουσα αρχικά. Την τράβαγα με το ζόρι να ταξιδέψει. Μόνο που η ιστορία κόλλησε. Ότι λόγια και να της έβαζα να πει, φαίνονταν ψεύτικα, η δράση δεν ήταν παρά μόνο λέξεις αραδιασμένες στη σελίδα. Έσβηνα και έγραφα χωρίς νόημα. Σταμάτησα, ήμουν σε αδιέξοδο. Έχε δίκιο τελικά. Την άκουσα. Με το που την έβαλα στο καράβι για το σπίτι της, όλα τα λόγια άρχισαν να ξεπηδούν αβίαστα και η ιστορία πήρε πάλι μπρος.

Ναι, για μένα οι ήρωες αυτονομούνται και οφείλεις να τους ακούς. Σου ανοίγουν άλλους δρόμους και προοπτικές δράσης και εξέλιξης που δεν γίνεται να τις έχεις σκεφτεί από την αρχή.

Με τον ίδιο τρόπο, σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα όπως αυτό, η έρευνα και οι πιο μικρές «ασήμαντες» λεπτομέρειες μπορούν να σε οδηγήσουν σε δράσεις και τόπους  που να εξυπηρετούν την ιστορία σου με τον καλύτερο τρόπο. Στο συγκεκριμένο  βιβλίο καθώς η εποχή (1945-1980) είναι γεμάτη σημαντικά γεγονότα μα και πρόσωπα, για τη χώρα μα και διεθνώς, η έρευνα μου πήρε πολύ χρόνο, για να είμαι όσο περισσότερο ουσιαστικός μπορώ. Από τα ρούχα, μέχρι τα νυχτερινά μαγαζιά και το ποιος τραγούδαγε που, όλα είναι πραγματικά. Ήθελα η ιστορία της Πέρσας να ανακατεύει τη μυθοπλασία με το ιστορικό ντοκουμέντο, όσο πιο σωστά γίνεται για ένα μυθιστόρημα. Ελπίζω κάπως να τα κατάφερα.

Έχω αγαπημένες φράσεις στο βιβλίο. Αρχικά αυτές του Τσαρούχη και της Παξινού, που είναι αυθεντικές, αλλά και μια φράση που λέει η Ιφιγένεια στην, σε απόγνωση, Πέρσα. «Και ρίξε λίγο νερό στο πρόσωπο, βάλε λίγο κραγιόν. Θα σε κάνει να νιώσεις καλύτερα. Άκουσε με, κάτι παραπάνω ξέρω. Μεγάλο φάρμακο το κραγιόν!»

Ασχολήθηκα με μια εποχή και πρόσωπα που δεν τα έζησα. Γεννήθηκα χρονικά μετά τη μέση της ιστορίας μου. Όλα αυτά τα ιστορικά πρόσωπα άφησαν τόσο μεγάλη παρακαταθήκη στη χώρα, πού ήταν στοίχημα για μένα, μα κυρίως τιμή, να γίνουν ήρωες του βιβλίου. Τους φέρθηκα με σεβασμό, όπως έκανα και στους υπόλοιπους ήρωες, ακόμη και σε αυτούς που δεν συμπαθούσα.

Ήθελα να γράψω μια ιστορία για όλους εκείνους τους «ανώνυμους» ανθρώπους που είχαν την τύχη οι ζωές τους να  συναντηθούν με μεγάλα γεγονότα και μορφές, που καθόρισαν την εξέλιξη τους, ακόμη και ερήμην τους. Που ο πολιτισμός και η παράδοση της χώρας, σε δύσκολες εποχές, διοχετεύτηκαν μέσα στην παραγωγική διαδικασία δημιουργώντας «προϊόντα» με ταυτότητα και αισθητική. Από «επώνυμους» , αλλά και «ανώνυμους» δημιουργούς. Είναι ένας φόρος τιμής σε αυτές τις γενιές που έκαναν το «Made in Greece» σε οποιοδήποτε τομέα, συνώνυμο της υψηλής ποιότητας.

Και ένας φόρος τιμής σε αυτές τις πρωτοπόρες γυναίκες που μπήκαν στην παραγωγή σαν επιχειρηματίες, ανοίγοντας δρόμους για τις επόμενες γενιές. Γι’ αυτές τις γυναίκες που τόλμησαν όχι μόνο να εργαστούν αλλά και να «επιχειρήσουν», σπάζοντας το κατεστημένο ανδροκρατούμενων επαγγελμάτων, με επιτυχία και ισχυρή παρουσία  σε όποιο τομέα και να ήταν.  Είχα την τύχη κάποιες από αυτές να τις γνωρίσω. Και να που μετά από 40 και βάλε χρόνια αυτές οι πληροφορίες που είχα κάπου μέσα  μου φυλάξει σαν παιδί, έγιναν έμπνευση για ένα βιβλίο.

Η συλλογική μνήμη είναι ένα στοιχείο που πρέπει να διαφυλάσσεται. Γνωρίζοντας το παρελθόν μπορείς πιο εύκολα να δημιουργήσεις το μέλλον, αντλώντας στοιχεία από πριν. Θέλησα κάποια άγνωστα ονόματα, γεγονότα, να τα καταγράψω. Όχι σαν ιστορικά, μουσειακά στοιχεία, μα σαν ζωντανά συστατικά ενός «φρέσκου»  βιβλίου που μπορεί να μεταφέρει στοιχεία του παρελθόντος αλλά οι ήρωες του ζουν και νιώθουν πράγματα σημερινά.

Θα ήθελα αυτό το βιβλίο να μην έχει στεγανά ηλικιακά, να αφορά και νέους ανθρώπους, που ονόματα όπως Τσαρούχης, Λαμπράκης, Παξινού, Μπελογιάννης δεν τους λένε τίποτα, μα που θα μπορούσαν να τους πουν πολλά έστω σαν ήρωες μιας ενδιαφέρουσας και με ανατροπές αφήγησης. Γιατί σε αυτή την ιστορία οι ήρωες δεν ακολουθούν πάντα την  πεπατημένη, δεν είναι πάντα σίγουροι για τον εαυτό τους.  Δεν έχουν οι περισσότεροι κάτι το ηρωικό. Η κεντρική ηρωίδα παραπατάει σαν ζαλισμένη μέχρι να βρει τον βηματισμό της. Οι ήρωες εδώ είναι διαφορετικοί, «ανορθόδοξοι», προκλητικοί πολλές φορές.

Και μπορεί να αργούν μα κατανοούν πόσο σημαντική είναι η συνύπαρξη, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η φιλία, η αγάπη, η ελευθερία της επιλογής.

Και όλα αυτά με φόντο κάποιες από τις πιο δυνατές δεκαετίες της παγκόσμιας Ιστορίας, που πρωταγωνιστούν κι αυτές στο βιβλίο.

 Η Πέρσα δεν είναι ένα  επιστημονικά ιστορικό πόνημα. Ούτε επιθυμεί να καταγραφεί σαν τέτοιο. Της πέφτει πολύ βαρύ για τον χαρακτήρα της,

Είναι απλά μια ιστορία με Ιστορία. Με τα ελαττώματα, τα προτερήματα, τις δυνατές και αδύναμες στιγμές της. Μα πάντα αληθινή. Ίσως αυτό να είναι και η γοητεία της.

Ο χρόνος θα δείξει.

Νίκος Σταματιάδης

09/22 Αθήνα.

Δείτε περισσότερα για το βιβλίο και τον συγγραφέα ΕΔΩ

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια Ελλάδα που σπαράσσεται από τον Εμφύλιο, η Πέρσα, κόρη Ελλήνων προσφύγων από την Καππαδοκία και τη Ρωσία, προσπαθεί να επιβιώσει. Με μόνα εφόδια την ομορφιά και την επιθυμία της για μια καλύτερη ζωή, βρίσκει δουλειά στον φημισμένο οίκο μόδας Τσούχλου. Σ’ αυτό το παραμυθένιο σύμπαν της δαντέλας και του μπροκάρ, η Πέρσα θα εντρυφήσει στην πολυτέλεια και παράλληλα θ’ ανακαλύψει, μ’ έναν παράδοξο τρόπο, ιδέες όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα, η ελευθερία, η αξιοπρέπεια. Δεν είναι ηρωίδα ούτε αγωνίστρια, μα δεν είναι και αδιάφορη. Ονειρεύεται μια ζωή στα βελούδα, και την ίδια ώρα συγκλονίζεται όταν κατά τύχη γίνεται μάρτυρας ενός ιστορικού γεγονότος, της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη. Δεν κλείνει τα μάτια στην ανισότητα που απλώνεται γύρω της και εξεγείρεται όταν η Αστυνομία απαγορεύει την πρώτη πορεία ειρήνης με επικεφαλής τον Γρηγόρη Λαμπράκη. Στην πορεία θα συναντήσει προσωπικότητες που καθόρισαν τη μεταπολεμική Ελλάδα· από τον Τσαρούχη και τη Δόρα Στράτου, μέχρι την Παξινού και τον Ωνάση. Από την Αθήνα θα βρεθεί στο Παρίσι, για να ολοκληρώσει την πορεία της στην κοσμοπολίτικη Ύδρα του ’60. Μέσα από την ιστορία της πρωταγωνίστριας αναδύεται η Ιστορία της μετεμφυλιακής Ελλάδας, μιας ερειπωμένης χώρας που παλεύει ν’ ανθίσει σε αντίξοες συνθήκες, με όχημα τη δημιουργικότητα και την εξωστρέφεια. Μια ιστορία φόρος τιμής σε όλους εκείνους τους γνωστούς και άγνωστους ανθρώπους που άφησαν το αποτύπωμά τους σε μια πορεία σχεδόν σαράντα χρόνων, από το 1945 μέχρι το 1980.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Νίκος Σταματιάδης  γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και εν συνεχεία Θέατρο, στη σχολή «Ίασμος» του Β. Διαμαντόπουλου και κατόπιν στον θεατρικό οργανισμό «Εστία» του Γ. Ρήγα.  Συμμετείχε σε θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές.

Ταυτόχρονα, για πάνω από τριάντα χρόνια ασχολήθηκε επαγγελματικά με τον σχεδιασμό και την κατασκευή κοσμημάτων. Διατηρούσε μέχρι πρόσφατα ατελιέ κοσμημάτων στο κέντρο της Αθήνας και συμμετείχε σε εικαστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2013 εκδόθηκε «Το ημερολόγιο ενός αχινού», ενώ το 2014 «Ο σοκολατένιος ιππότης στην εξόριστη πολιτεία». Το πρώτο του μυθιστόρημα διασκευάστηκε για το θέατρο και ανέβηκε στη σκηνή την άνοιξη του 2014 σε διασκευή και σκηνοθεσία Νίκου Καραγέωργου. Έχει γράψει δύο θεατρικά έργα. Το δεύτερο, «Μαρίκα Παπαγκίκα, το ηλεκτρικό κορίτσ»ι παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 2022 στο μουσείο «Β. Τσιτσάνη» στα Τρίκαλα, σε σκηνοθεσία Κερασίας Σαμαρά, με συμμετοχή του μουσικού συνόλου «Takis Barberis group», και πρωταγωνίστρια την ίδια.

Η «Πέρσα» είναι το τρίτο του μυθιστόρημα και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.