ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ ΓΙΑ ΤΟ "ΕΡΑΝ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ" ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
για το "ΕΡΑΝ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ"
από τις εκδόσεις  ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

Μέσα απ’ τον έρωτα ο άνθρωπος αγγίζει τη μέθη της ζωής και την αγιοσύνη

(και ως σταγόνες σεμιναρίου δημιουργικής γραφής)

Αγαπητοί αναγνώστες και συνοδοιπόροι, η συγγραφή ενός κοινωνικού μυθιστορήματος με φόντο την Ιστορία, όπως το «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα» που εκδόθηκε προσφάτως, είναι ένας μακροχρόνιος πόλεμος με πάμπολλες καθημερινές και πολύωρες μάχες.

Ο πολεμιστής-συγγραφέας μετατρέπεται αρχικώς σε ερευνητή των ιστορικών γεγονότων και κυρίως των απορριμμάτων της Ιστορίας ή κατ’ άλλη έκφραση της κοινωνικής Ιστορίας. Θα χαρακτήριζα την έρευνα ως μείγμα γοητευτικής και άχαρης διαδικασίας, με το βάρος να γέρνει προς το δεύτερο σκέλος. Προκειμένου ο συγγραφέας ν’ αντλήσει στοιχεία για μια εποχή που δεν υπάρχει πια, ανατρέχει σε εκατοντάδες τόμους βιβλίων, μελέτες, επιστολές, εικόνες, ζωγραφιές, χάρτες, μουσεία και σε κάθε χαραμάδα όπου κρύβεται η ελάχιστη πληροφορία∙ για τα έθιμα, τα ήθη, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές, τη γνώση και την πρόσληψη για τον κόσμο, τη διασκέδαση, την ενδυμασία, την αρχιτεκτονική, τις μεταφορές, τη διοίκηση, το εμπόριο, τα φαγητά και τα ποτά, το οδικό δίκτυο, τα θρησκευτικά δόγματα, τις πόλεις και την ύπαιθρο, τα ζώα, τα φυτά, τους ηθικούς κανόνες, τους νόμους και την παραβατικότητα, τις φυλακές, τη μοναστική ζωή κ.ο.κ. Κι όσο πιο μακρινές και σκοτεινές οι εποχές, όπως ο 8^ος αιώνας του Βυζαντίου, τόσο πιο επίπονο αποδεικνύεται το έργο του. Μαθαίνει κι ο ίδιος, αυτό είναι το γοητευτικό κομμάτι, αλλά συνάμα ασχολείται με την άχαρη αποδελτίωση, δηλαδή πού ακριβώς βρήκε τη μια ή την άλλη πληροφορία ώστε να μπορεί να εντοπίσει τις ακριβείς λεπτομέρειες όταν χρειαστεί. Να σημειώσω κι ότι καταχωρεί χιλιάδες στοιχεία από τα οποία στη μυθοπλασία του θ’ αξιοποιήσει πολύ μικρό μέρος, δεδομένου ότι δε γνωρίζει εξαρχής τι θα του χρειαστεί, ενώ είναι αναγκαίο να σχηματίσει πλήρη εικόνα για την εποχή που πραγματεύεται.

Ολοκληρώνοντας το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας αρχίζουν οι πρώτοι σχεδιασμοί. Ένα πρόπλασμα μυθοπλασίας, από το οποίο στην πορεία δε θα μείνει σχεδόν τίποτε, μια δεύτερη προσέγγιση στη θεματολογία, μια και από εκεί έχει γεννηθεί το κίνητρο να γράψει το βιβλίο, και η επινόηση των κεντρικών ηρώων και των βασικών χαρακτηριστικών τους τόσο ως σωματική διάπλαση όσο και ως προς τον χαρακτήρα τους. Επίσης, το πάλεμα για το ποια θα είναι η γλώσσα του κειμένου.

Κάποια στιγμή, αφού στη δική μου περίπτωση έχει παρέλθει ένας ολόκληρος χρόνος προεργασίας με 12 έως 15 ώρες δουλειάς κάθε νύχτα, αρχίζει η αναμέτρηση με τη γραφή. Πλέον ο πόλεμος εκδηλώνεται σε όλη του την ένταση. Πώς ξεκινάω; Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Ποιους χαρακτήρες έχω ανάγκη σε κάθε σκηνή; Ποια είναι η δοσολογία περιγραφών ή άλλων πραγματολογικών στοιχείων για να μην αποβαίνουν εις βάρος της μυθοπλασίας; Πως θα ενεργήσει ο άλφα ή ο βήτα ήρωάς μου; Μπορώ να φανταστώ την εξέλιξη και μέχρι ποιο σημείο; Γεννιέται νέα θεματολογία; Και εκατοντάδες έτερα ερωτήματα εμφανίζονται σε κάθε σελίδα ή και παράγραφο.

Το κορυφαίο στοίχημα για έναν συγγραφέα είναι να θέτει συνεχώς εύστοχα ερωτήματα στον εαυτό του. Γιατί να συμβεί αυτό ή το άλλο; Συνάδει με τον χαρακτήρα του ήρωά μου η αντίδρασή του ή τον ωθώ σε λάθος δρόμο; Αν γράψω  ετούτο έρχεται κόντρα με εκείνο; Συγχρόνως να μη λησμονεί ότι και για τον ίδιο η μεγαλύτερη γοητεία της γραφής είναι να αγωνιά τι θα συμβεί παρακάτω. Τι θα γεννήσει ο λογισμός του. Γιατί αν προκατασκευάζει, θα υπολείπεται σε πάθος η γραφή του, θα του είναι βαρετό, θα πλήττει να αναπτύξει όσα ήδη γνωρίζει.

Η γραφή προχωρά, βήμα το βήμα, μέρα με την ημέρα. Ο συγγραφέας οπλίζεται με υπομονή και με πείσμα. Οφείλει να διατηρεί το ύφος, την ατμόσφαιρα, τη γλώσσα σε κάθε κεφάλαιο αλλά και στο σύνολο του κειμένου. Μέγας αγώνας αυτός. Έχει να αντιμετωπίσει τη δική του κυκλοθυμία μα και όλους τους εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του. Ένα μηχανάκι, που θα περάσει στον δρόμο μαρσάροντας, μπορεί να του καταστρέψει την ηρεμία και την ψυχική ανάταση που τόσο έχει ανάγκη για να δημιουργήσει. Πόσο μάλλον άλλα προβλήματα εντός της οικίας του ή γενικότερης μορφής.

Η πρόοδος της γραφής συνεπάγεται έντονο συγκινησιακό φορτίο για τον συγγραφέα. Είναι οδυνηρό και ψυχοφθόρο να μεταμορφώνεσαι σαν υπέρτατος ηθοποιός και μέσα σε ελάχιστο χρόνο σε διαφορετικό πρόσωπο: σε άντρα, σε γυναίκα, σε μισητό και απεχθή χαρακτήρα, σε ανθρωπιστή, σε εγκληματία, σε δογματικό, να μιλάς ως παιδί και ως γέρος, να μεταλλάσσεσαι σε φονιά και πόσα ακόμη. Να ενεργείς και να αισθάνεσαι όπως ακριβώς καθένας από τους ήρωές σου, να τους συμπονάς και να τους κατανοείς. Να μισείς, να φθονείς, να ζηλεύεις, να ερωτεύεσαι, να βιώνεις την απώλεια, να σπαράζεις και την επόμενη στιγμή να χορεύεις σε κάποιο γλέντι... Γιατί, αν δεν υποδυθεί και δεν ενδυθεί ως το μεδούλι τους ρόλους ο συγγραφέας, δε θα αποτυπωθεί μεστά, ζωντανά και με αληθοφάνεια στο κείμενο ο εκάστοτε χαρακτήρας. Εννοείται κι ότι θα υπολείπονται σε δύναμη και παραστατικότητα τα στιγμιότυπα που περιγράφονται.

Συνάμα δεν παύουν να διεξάγονται άλλες μάχες. Για παράδειγμα ένα άγριο γεγονός ή μια τραγική σκηνή, σε συνάρτηση με την έκταση που καταλαμβάνουν στο κείμενο, μπορεί να αλλοιώσουν ολόκληρο το βιβλίο. Επομένως πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή έκτασης κειμένου και περιγραφής του εκάστοτε συμβάντος. Ακόμη και μια παράταιρη προσφώνηση ενδέχεται να διασαλεύσει την αρμονία του κειμένου. Επίσης, οφείλει ο συγγραφέας να κάνει χιλιάδες συνδυαστικές σκέψεις οι οποίες αφορούν στη μυθοπλασία, στα πραγματολογικά στοιχεία και στους χαρακτήρες. Παράλληλα να καλπάζει η φαντασία του, να προσέχει την έκφραση, να επινοεί συνεχώς σκηνές και πρόσωπα ώστε να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη υπηρετώντας πάντα τον δικό του στόχο, καθώς και να έχει τις κεραίες του διαρκώς ακονισμένες. Αναφέρω τρία παραδείγματα τα οποία σχετίζονται με το «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα»: Σε ένα στιγμιότυπο υπάρχουν πολλά πρόσωπα και κάποιος λαβαίνει μία εμπιστευτική επιστολή. Θα τη διάβαζε λίγο παράμερα από τους λοιπούς ή θα πήγαινε σε άλλον χώρο; Θα πήγαινε σε άλλον χώρο μια και δεν ήξεραν να διαβάζουν από μέσα τους, διάβαζαν φωναχτά. Η επιστολή με τι γράμματα θα ήταν γραμμένη και πού; Με κεφαλαία, όπως και στην Αρχαία Ελλάδα, αφού τότε τον 8^ο αιώνα ξεκινά δειλά η μικρογράμματη γραφή, και γραμμένη σε περγαμηνή, ούτε σε χαρτί ούτε στον παλιότερο πάπυρο. Ο δούλος θα μιλούσε στον αφέντη του στον ενικό  ή στον πληθυντικό; Θα μιλούσε στον ενικό μια και ο πληθυντικός ευγενείας είναι πολύ μεταγενέστερο γλωσσικό και κοινωνικό φαινόμενο.

Βεβαίως ο συγγραφέας έχει να αναμετρηθεί και με πλήθος άλλων ζητημάτων. Θα απαιτούνταν μακρόχρονο σεμινάριο να μιλήσουμε γι’ αυτά. Ενδεικτικά αναφέρω το πόσο προσαυξάνεται μέσα του το υπαρξιακό πρόβλημα, καθώς μεταφέρεται νοερά μα και συναισθηματικά σε αλλοτινές εποχές και βιώνει τη ζωή και τον θάνατο πολύ πιο έντονα από κάθε άλλον άνθρωπο. «Αποχαιρέτησαν δυσμενώς το παλιό έτος, να πάει και να μην ξανάρθει, και μπήκε ελπιδοφόρο το 768..» αναφέρεται κάπου στο «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα». Αυτό ο συγγραφέας το έχει βιώσει ως ζώσα πραγματικότητα.

Αγαπητοί αναγνώστες και συνοδοιπόροι, σας ανέφερα ελάχιστα από τον πόλεμο της γραφής. Σε κάθε περίπτωση ο εν λόγω πόλεμος για τον συγγραφέα μεταβολίζεται σε μέγα έρωτα, σε μέθη της ζωής και αγιοσύνη. Κι επειδή όλα τα παραπάνω και πολύ περισσότερα έλαβαν χώρα γράφοντας το «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα», σας προσκαλώ και σας προκαλώ να το διαβάσετε.

Γιάννης Καλπούζος

Δείτε περισσότερα για το βιβλίο και τον συγγραφέα ΕΔΩ

Ἐρᾶν: να ερωτεύεσαι, να αγαπάς.
766 μ.Χ. Η Λυγινή και ο Υάκινθος σύρονται μαζί με πλειάδα μοναχών στον Ιππόδρομο, διαπομπεύονται και τους παντρεύουν με τη βία. Κρύβουν και οι δύο επτασφράγιστα μυστικά, τα οποία θα σημαδέψουν τις ζωές τους κι εν πολλοίς θα τις καθορίσουν κατά την οδύσσειά τους.
Ο Ροδανός, αγγελοπρόσωπος, ριψοκίνδυνος, θηρευτής των ηδονών, μα και με φοβερά μυστικά να τον σφιχτοδένουν, είναι συνάμα προσηλωμένος σε ό,τι θεωρεί χρέος.
Γύρω από αυτούς τους τρεις ήρωες και το μυστήριο του Ιερού Στιχαρίου, το οποίο θα μπορούσε ν’ ανατρέψει αυτοκράτορες και πολιτικές δεκαετιών, κινείται η μυθοπλασία κατά το δεύτερο μισό του 8ου αιώνα με φόντο την Εικονομαχία και την καθημερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Θράκη. Σε μια μοναδική εποχή, άγνωστη και μυθώδη. Τους πλαισιώνουν αρκετοί δευτεραγωνιστές, όπως ο μοχθηρός Ερμάς, ο καλλιεργημένος δούλος Κιτίν, ο Αρκάδιος που τον μεγάλωσε στο δάσος μια αρκούδα, η θεατρίνα Γοργονία, ο πατρίκιος Φωκάς με την ομάδα των Λεόντων του, ο μαύρος ευνούχος Αράν και άλλοι.
Οι πρωταγωνιστές φτάνουν στα άκρα, ερωτεύονται παράφορα, ζουν ανέμελα, δίνονται στη ζωή και τους δίνεται, ταπεινώνονται, συνθλίβονται, ανακάμπτουν, ξαναπέφτουν στον βούρκο, καταρρέουν, αφιερώνονται στον Θεό ή Τον απαρνούνται, γίνονται θύματα της εικόνας τους ή οδηγούνται στο εράν διά του οράν της ψυχής. Έχουν να αντιμετωπίσουν συκοφαντίες, πολέμους, ραδιουργίες, θανάσιμους εχθρούς, έναν έρωτα-σφαγή, εφιάλτη και όνειρο και, πάνω απ’ όλα, τον ίδιο τους τον εαυτό.