ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΑΥΤΖΗΣ ΓΙΑ ΤΟ "ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΤΑΧΤΗ" ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

 ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΑΥΤΖΗΣ

για το "ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΤΑΧΤΗ¨

από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.

Το Ποντιακό Ζήτημα ως θέμα κυοφορούσε εντός μου από καιρό. Συγκεκριμένα, ο Πόντος έγινε κομμάτι της ζωής μου από τον πρώτο καιρό του έγγαμου βίου μου. Χάρη στη Σίσσυ μου, που είναι παιδί μεταναστών γέννημα θρέμμα Πόντια, λέξεις, φράσεις, παραδοσιακά εδέσματα, χωρατά, τραγούδια, γλέντια, χοροί, έγιναν σταδιακά στοιχεία της μύησής μου σ’ έναν κόσμο και μια κουλτούρα, του Πόντου, για τα οποία ελάχιστα γνώριζα. Και είχε στη μύησή μου αυτή σημαντικό ρόλο εκτός από τη Σίσσυ με τις περιγραφές και τις θύμησες που είχε από τη γιαγιά της, την ηρωίδα του βιβλίου, που κάποτε έπαιρναν τη μορφή αφήγησης και ο Μόντε Χρήστο, το μοναδικό εν ζωή σερνικό της ηρωίδας, που σε κάθε συνάντησή μας σκάρωνε με τα πνευστά ή το μπουζούκι του νότες του Πόντου. Κάπως έτσι, μόλις πριν δυο χρόνια ήρθε στην επιφάνεια και στα έκπληκτα μάτια μου, σαν από ανασκαφή, και ένα κασελάκι της γιαγιάς με κειμήλια μεγάλης συναισθηματικής αξίας, καθώς και η επιθυμία της να γίνει η ζωή της βιβλίο. «Τις στιγμές της ζωής μου, που απλόχερα σου χάρισα» έγραφε «βάλ’ τες στο χαρτί στρωτά, ώστε να τις διαβάσουν όλοι. Κάν’ τες εικόνες να μπορούν να τις καταλαβαίνουν, να τις θυμούνται. Και μην ξεχνάς: έρωτες, γέλια, χαρές, πόνος, έχθρες, ζωή, θάνατος, όλα ένα. Σφιχταγκαλιασμένα. Έτσι είναι η ζωή. Κάνει κύκλους, μικραίνει, αλλά ποτέ δεν κλείνει. Κι ο κόσμος μπορεί να φθίνει, να ζαρώνει, μα ποτέ δε σβήνει. Ο κόσμος είμαστε εμείς. Και εμείς έχουμε ο ένας τον άλλο. Ο άλλος είναι η συνέχειά μας. Αυτό κάνε κι εσύ. Αναζήτησε τον άνθρωπο όπου και αν βρίσκεται. Μοιράσου μαζί του. Είναι άκρως λυτρωτικό να ξυπνάς, να σηκώνεις το βλέμμα σου και να σε τυφλώνει η έσχατη λάμψη του άρματος του ήλιου…».

 

Θα τολμούσα λοιπόν να πω πως η Ζωή στη στάχτη. Μέρες και νύχτες Τραπεζούντας είναι αποτέλεσμα της επιθυμίας μιας γυναίκας που έζησε τα γεγονότα της γενοκτονίας και της προσφυγιάς αλλά και ενός καταιγισμού συναισθημάτων, ιδεών, πληροφοριών και σκόρπιων αφηγήσεων που όφειλα να βάλω σε τάξη και που εντέλει έδωσαν τον πυρήνα του ιστορήματος. Χρειάστηκε βέβαια απίστευτη δουλειά, έρευνα, συλλογή και μελέτη των πηγών, ταξινόμηση, φιλτράρισμα, σχεδιασμός, σκηνοθεσία και γράψιμο-σβήσιμο ξανά και ξανά μέχρι η ιστορία και οι ήρωές μου να αποκτήσουν μορφή και ζωντάνια.

 

Ως ιστορικό πλαίσιο επέλεξα τις αρχές του 20^ου αιώνα, από το 1904 μέχρι και το 1922, όπου από την σουλτανική απολυταρχία περνάμε στην κυριαρχία των Νεότουρκων, τον Μεγάλο Πόλεμο και τη Γενοκτονία. Η υπόθεση της ιστορίας εκτυλίσσεται κυρίως στην Τραπεζούντα, ενώ σε κάποια σημεία της πλοκής η δράση μεταφέρετε στο Βατούμ, την Πόλη, τη Μασσαλία, τη Σαλονίκη, τη Λήμνο και τα ενδότερα της Ανατολίας, με βασικά δομικά στοιχεία αφενός τη ζωή της Χρυσαυγής Μικροπούλου και των υπολοίπων μελών της οικογένειάς της καθώς και πλειάδας επώνυμων και ανώνυμων κατοίκων της πόλης και αφετέρου το καλά ενορχηστρωμένο σχέδιο των Νεότουρκων και εθνικιστών μουσουλμάνων που σκοπό είχαν την εκκαθάριση του χριστιανικού πληθυσμού (Αρμενίων και Ελλήνων) και τη δημιουργία ενός σύγχρονου τουρκικού κράτους.

 

Οι ήρωές μου είναι πρόσωπα υπαρκτά, άνθρωποι απλοί και καθημερινοί αλλά και επώνυμοι που άφησαν το στίγμα τους και έγραψαν ιστορία, καθώς και πρόσωπα που πλάσθηκαν για να υπηρετήσουν τις ανάγκες της μυθοπλασίας.

 Σε κάθε περίπτωση, και αυτό ήταν το στοίχημά μου, έπρεπε να είναι αληθινοί και να αναπνέουν φυσικά και αβίαστα. Έτσι, εκτός από την κεντρική ηρωίδα, τη Χρυσαυγή Μικροπούλου που ήδη ανέφερα, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν ο πατέρας της καπετάν Ευγένης, η κυρα-Μάρω η μάνα της, τα αδέρφια της Κωνσταντίνος, Απόστολος και Γεωργούλης. Και ακόμα ο Αρμένης Αζαρία με τη Σουλτάνα, που η Μάρω μάζεψε από τον δρόμο και βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού. Ο Νικηφόρος που για την αγάπη της Χρυσαυγής μετά από ένα θλιβερό γεγονός θα τα βάλει με τα στοιχειά της φύσης και τους δαίμονες και θα αναγκαστεί να διασχίσει με τα πόδια εκατοντάδες χιλιόμετρα εχθρικής γης, από τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας μέχρι το Ερζερούμ και την Τραπεζούντα, προκειμένου να φτάσει κοντά της. Η Λεϊλά ή Αρσενία, που παριστάνει τη σαλή και είναι το καλό πνεύμα της πόλης. Ο νεαρός Γάλλος βαρόνος Συμεών Ντιμπουά, ο οποίος συνεργάζεται με τον καπετάν Ευγένη και ως εκπρόσωπος της οικογένειάς του έρχεται στην Τραπεζούντα για επενδύσεις. Ο Τούρκος βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμί μπέης. Και τέλος, σημαίνοντα πρόσωπα που έγραψαν ιστορία, όπως ο μητροπολίτης Χρύσανθος, ο μεγαλέμπορος από τη Μασσαλία Κων/νος Κωνσταντινίδης, που πρωτοστάτησε για τη δημιουργία ενός αυτόνομου ποντιακού κράτους, οι τραπεζίτες Κώστας Καπαγιαννίδης και Κωστάκης Θεοφύλακτος αλλά και ο γιατρός Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου καθώς και πολλοί άλλοι με λιγότερο σημαντικό ρόλο.

 

Στο σημείο αυτό οφείλω να ομολογήσω πως δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνομαι με το ιστορικό μυθιστόρημα και πως κάθε φορά το ταξίδι της έρευνας, της μελέτης και της συγγραφής είναι απολαυστικό. Αυτή τη φορά όμως δεν ήταν απλά απολαυστικό ήταν κάτι περισσότερο, ήταν συγκλονιστικό και υπήρξαν στιγμές που ξεπέρασα τα όρια μου, τον εαυτό μου, που τα συναισθήματα άλλαζαν από τη μια σκηνή στην άλλη, που από την απόλυτη ευτυχία και χαρά παρασυρόμουν στην απόλυτη φρίκη και που όσο η πλοκή εξελισσόταν ανακάλυπτα πτυχές του εαυτού μου ανερμήνευτες. Τώρα, που το βιβλίο βρίσκεται στα χέρια σας, των ενηλίκων αναγνωστών τα χέρια, νιώθω ικανοποίηση και χαρά αλλά και θλίψη συνάμα γιατί αποχωρίστηκα τους ήρωές μου. Δεν είμαι εγώ πια αυτός που συνδιαλέγεται μαζί τους. Οι ήρωές μου έχουν εσάς να επικοινωνούν, με σας συνομιλούν, είστε συνταξιδιώτες στο ίδιο βαγόνι, κι εγώ ευελπιστώ το ταξίδι σας αυτό της ανάγνωσης να είναι συναρπαστικό και με ασφάλεια να μεταφερθείτε στην όχι και τόσο μακρινή εποχή ωστόσο ιδιαίτερα σημαντική, ΑΦΟΥ με τον έναν ή τον άλλο τρόπο καθορίζει το ιστορικό μας γίγνεσθαι και μας αυτοπροσδιορίζει.

 

Συγκεκριμένα, η αφηγήτρια στο τέλος της αφήγησής της λέει χαρακτηριστικά:

«… Από μικρή, θυμάμαι, άκουγα και ελάχιστα είπα. Πάσχιζα να κερδίζω για τους άλλους και λίγα ξόδεψα. Κι όπως όλοι, δε σταμάτησα να κάνω λάθη. Λάθος μου τόσα χρόνια που κρατούσα το στόμα μου κλειστό. Λάθος μου που δε σας άφησα να μάθετε ποντιακά. Όμως πίστεψέ με, δε σταμάτησα να προσπαθώ. Πάλευα για το καλύτερο, ακόμα και όταν η σιωπή βάραινε σαν βουνό την ψυχή μου, ακόμα κι αν τα λάθη γίνονταν βουνό. Τώρα μπορώ να πω με βεβαιότητα πως η σιωπή ήταν ο θεμέλιος λίθος που πάνω του έχτισα τη ζωή μου. Και δεν το μετανιώνω. Τώρα είμαι ελεύθερη και ήσυχη να φύγω. Της ζήσης μου τα πεθαμένα έχουν εσένα να τα αναστήσει. Μη δειλιάσεις. Τις στιγμές της ζωής μου που απλόχερα σου χάρισα βάλ’ τες στο χαρτί στρωτά, ώστε να τις διαβάσουν όλοι. Κάν’ τες εικόνες να μπορούν να τις καταλαβαίνουν, να τις θυμούνται. Και να θυμάσαι: έρωτες, γέλια, χαρές, πόνος, έχθρες, ζωή, θάνατος, όλα ένα. Σφιχταγκαλιασμένα. Έτσι είναι η ζωή. Κάνει κύκλους,μικραίνει, αλλά ποτέ δεν κλείνει. Κι ο κόσμος μπορεί να φθίνει, να ζαρώνει μα ποτέ δε σβήνει. Ο κόσμος είμαστε εμείς. Και εμείς έχουμε ο ένας τον άλλο. Ο άλλος είναι η συνέχειά μας. Αυτό κάνε κι εσύ. Αναζήτησε τον άνθρωπο όπου και αν βρίσκεται. Μοιράσου μαζί του. Είναι άκρως λυτρωτικό να ξυπνάς, να σηκώνεις το βλέμμα σου και να σε τυφλώνει η έσχατη λάμψη του άρματος του Ήλιου…» Έκανε μια παύση. «Εντάξει; Τα έγραψες… Φέρε μου τώρα, να χαρείς, ένα ποτήρι νερό, πριν σφραγίσουν τα χείλη μου. Ξεράθηκε το λαρύγγι… Και άκου! Τώρα πια έχεις στη διάθεσή σου όλο το υλικό. Όταν φύγω, να φτιάξεις όχι ένα βιβλίο αλλά δύο και τρία. Ο Πόντος μας διψάει να ζήσει. Όλοι έχουν δικαίωμα να μάθουν τι έγινε εκεί και όπου αλλού είναι Πόντος! Η μνήμη ζητάει δικαίωση. Η Γενοκτονία μας δεν ήταν απλώς ένα Άουσβιτς. Ήταν Άουσβιτς εν ροή. Και αλίμονο σ’ αυτόν που δε γνωρίζει ή ξεχάσει! Θα βρει την ιστορία μπροστά του…»

 

Φυλάσσοντας ανεξίτηλα στο νου μου τα τελευταία της λόγια και πιστεύοντας ακράδαντα πως κάθε αναγνωστικό ταξίδι είναι μοναδικό καθώς μοναδικοί είναι όλοι γύρω μας, ευελπιστώ πως και αυτή τη φορά, μέσα από τις σελίδες κι αυτού του βιβλίου, θα μπορέσω να επικοινωνήσω με τους αναγνώστες μου και πως εφεξής θα βρούμε τα βήματα και τους κώδικες να συνομιλούμε όποτε οι δρόμοι μας ανταμώνουν.

 

Με εκτίμηση!

Μερκούριος Αυτζής

Τραπεζούντα, αρχές του 20ού αιώνα.
Η πόλη μοιάζει με πολύχρωμο μωσαϊκό. Στα σοκάκια της πολιτισμοί, θρησκείες, ιδέες, όλα ζυμωμένα με το αίμα, τον ιδρώτα και τις μάχες χιλιάδων ψυχών. Και ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει, Έλληνες, Τούρκοι και επισκέπτες κάθε φυλής πίνουν καφέ στο μεϊντάνι, συναλλάσσονται, λογομαχούν...
Η Λεϊλά, η «άγια σαλή» της πόλης, την ημέρα κινείται ανάμεσά τους και τους χλευάζει και τα βράδια, μεταμορφωμένη σε Αρσενία, τα βάζει με τους δαίμονες. Οι Νεότουρκοι, ίδιοι δαίμονες, κάνουν τα πάντα για να καθαρίσουν τον τόπο από τους χριστιανούς.
Η Χρυσαυγή, στα δεκαπέντε της, αναστατώνεται όταν η Λεϊλά προφητεύει το μέλλον της. Το πρώτο σκίρτημα δε θα αργήσει να έρθει, όταν στο πρόσωπο του Νικηφόρου θα γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Οι δύο νέοι θα αρραβωνιαστούν αλλά η μοίρα έχει άλλα σχέδια γι’ αυτούς.

Το Ζωή στη στάχτη. Μέρες και νύχτες Τραπεζούντας αναβιώνει τη ζωή μιας νεαρής γυναίκας και εξιστορεί τους αγώνες των Ελλήνων του Πόντου να ζήσουν ειρηνικά σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από πολέμους, διωγμούς, λεηλασίες, καταστροφές, προσφυγιά, στάχτη…

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΑΥΤΖΗΣ γεννήθηκε στη Βέροια. Είναι δάσκαλος και από το 1987 διδάσκει σε δημόσια σχολεία της χώρας. Σπούδασε θέατρο στο L.A.G. στο Ρόιτλιγκεν Γερμανίας. Έκανε μετεκπαίδευση στη Γενική Αγωγή, μεταπτυχιακές σπουδές στο ΕΚΠΑ, στον Τομέα «Γλώσσα, Λογοτεχνία και Θέατρο στην Εκπαίδευση», και είναι κάτοχος μάστερ λογοτεχνίας. Είναι μέλος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, και το διάστημα 2002-2014 διετέλεσε Σύμβουλος και Έφορος στο Δ.Σ. αυτού. Με τη συγγραφή πρωτοασχολήθηκε το 1994. Το 1999 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο για παιδιά. Συνολικά έχει εκδώσει 30 βιβλία για παιδιά και νέους. Έχει διακριθεί τρεις φορές, ενώ κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογές της ΙΒΒΥ Ελλάδας – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, καθώς και στο βιβλίο Η Γλώσσα μου της Δ΄ Δημοτικού. Βιβλίο του έχει συμπεριληφθεί στα White Ravens της Βιβλιοθήκης Μονάχου. Το μυθιστόρημα ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΤΑΧΤΗ. ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ είναι το πρώτο του για ενηλίκους.